Ήταν ο μεγαλύτερος ναός της Ελλάδας στα ελληνιστικά
και τα ρωμαϊκά χρόνια. Όμως ο ναός του Ολύμπιου Δία είχε ήδη ξεκινήσει να
χτίζεται το 515 π.Χ. από τον εγγονό του Πεισίστρατου, τον Πεισίστρατο τον
νεότερο. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ο Πεισίστρατος ξεκίνησε την ανέγερση του
ναού ακολουθώντας τη γνωστή τακτική πολλών άλλων τυράννων, οι οποίοι κρατούσαν
τον πληθυσμό απασχολημένο, ώστε να μην εξεγείρεται ενάντια στη σκληρή
διακυβέρνηση.
Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία όμως, τον ναό είχε
θεμελιώσει ο Δευκαλίωνας, ο γενάρχης των Ελλήνων, για να τιμήσει το Δία που τον
έσωσε από τον κατακλυσμό.
Με την πτώση της τυραννίας του Πεισίστρατου, η
ανέγερση του ναού διακόπηκε. Λέγεται μάλιστα, ότι κομμάτια του χρησιμοποιήθηκαν
για να χτιστεί το τείχος του Θεμιστοκλή, γύρω στα 479 π.Χ....
Πολλοί προσπάθησαν να συνεχίσουν την ανοικοδόμηση του
ναού, όπως ο Αντίοχος Δ’ βασιλιάς της Συρίας και ο Ρωμαίος αυτοκράτορας
Αύγουστος. Τελικά όμως, ο ναός του Ολυμπίου Διός αποπερατώθηκε το 132 μ.Χ. από
τον Αδριανό ο οποίος ήρθε στην Αθήνα το 124 μ.Χ., έγινε Αθηναίος Πολίτης και
έκανε πολλά σημαντικά έργα για την πόλη. Σε ένα τείχος που χώριζε τη νέα από
την παλιά Αθήνα της εποχής, εκεί κοντά, έχτισε και τη γνωστή Πύλη που πήρε το
όνομά του.
Στην τελική του μορφή, ο ναός του Ολυμπίου Διός είναι
φτιαγμένος από πεντελικό μάρμαρο. Ο ρυθμός του είναι Κορινθιακός. Το μήκος του
ξεπερνά τα 100 μέτρα και το πλάτος του τα 40.
Όσο για τις περίφημες κολόνες του, συνολικά ήταν 104. Είχαν
ύψος 17 μέτρα και διάμετρο 2,6 μέτρα ενώ καθεμιά ζύγιζε 364 τόνους!...
Από το 500 μ.Χ. ο ναός σταδιακά ερειπώθηκε και οι κολόνες
άρχισαν να πέφτουν. Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα όρθιες στέκονταν μόλις 16.
Όμως μια φοβερή καταιγίδα το 1852 έριξε άλλη μία, η οποία κείται στην ίδια θέση
μέχρι σήμερα....
Η νύχτα που η θεομηνία έριξε τον στύλο στο ναό του Ολυμπίου Διός.... Τα καφενεία και τα τραπεζάκια που έστησαν δίπλα του!
Τη νύχτα της 14ης Οκτωβρίου του 1852, η τότε μικρή Αθήνα
έζησε εφιαλτικές στιγμές. Οι ισχυρές καταιγίδες και οι θυελλώδεις άνεμοι έκαναν
τους Αθηναίους να κλειστούν έντρομοι στα σπίτια τους....
Πολλοί δρόμοι, κατοικίες και καλλιέργειες πλημμύρισαν, δέντρα ξεριζώθηκαν και χαμόσπιτα έπεσαν. Το ίδιο συνέβη επίσης και σε άλλες επαρχιακές περιοχές....
Πολλοί δρόμοι, κατοικίες και καλλιέργειες πλημμύρισαν, δέντρα ξεριζώθηκαν και χαμόσπιτα έπεσαν. Το ίδιο συνέβη επίσης και σε άλλες επαρχιακές περιοχές....
Η θεομηνία όμως συνοδεύτηκε και από δύο ισχυρούς σεισμούς,
που έκαναν τους κατοίκους να νομίζουν ότι ήρθε το τέλος του κόσμου....
Το πρωί της επόμενης ημέρας όμως, οι Αθηναίοι μιλούσαν για
μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές που είχαν δει ποτέ και έκαναν λόγο για
«εθνικόν δυστύχημα». Ένας από τους 16 στύλους του ναού του Ολυμπίου Διός που
είχαν σταθεί όρθιες στο πέρασμα των αιώνων, έπεσε και τεμαχίστηκε σε 18
κομμάτια....
Η εφημερίδα Αιών έγραφε:
«Αλλά το λυπηρότερον πάντων δυστύχημα συνέβη η κατά γραμμήν
ευθείαν κατάπτωσις μιας κολοσσιαίας στήλης του ναού του Ολυμπίου
Διός. Είδομεν πρηνή τον γίγαντα τούτον αιώνων είκοσι δύο, φέροντα 18
σπονδύλους παμμεγέθεις και ησθάνθημεν τι δύναται η δύναμις του Θεού, ενεργούσα
είτε φυσικώς, είτε ηθικώς. Η στήλη αύτη είναι η μεσαία των εις των εις
διαστημάτων αποκεχωρισμένων τριών στηλών εκ της κεφαλίδος του ναού
του Ολυμπίου Διός»....
Τα επόμενα χρόνια πάντως, ο πεσμένος στύλος αποτέλεσε σημείο
ενδιαφέροντος για τους περιηγητές. Όταν περνούσαν από την περιοχή για να
θαυμάσουν την Πύλη του Αδριανού και το Ναό του Ολυμπίου Διός, δεν παρέλειπαν να
σκαρφαλώνουν στα κομμάτια της πεσμένης κολόνας και να φωτογραφίζονται
καμαρωτοί.
Στην παλιά Αθήνα οι στήλες αποτελούσαν ανέκαθεν σημείο
συνάντησης ερωτευμένων, περιπάτου, άθλησης και πολιτικών συγκεντρώσεων.
Ο αρχαιολογικός χώρος ήταν αφύλακτος και στα οθωνικά χρόνια
οι Αθηναίοι πήγαιναν ως εκεί για να πιουν τον καφέ τους. ...
Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1920, οι εφημερίδες, οι
αρχαιολόγοι και οι διανοούμενοι διαμαρτύρονταν για τα καφενεία και τα
ζυθοπωλεία (μπυραρίες) που λειτουργούσαν εκεί, προς την πλευρά της λεωφόρου
Συγγρού. Οι καφετζήδες έστηναν τραπέζια ακόμη και πάνω στην πεσμένη κολόνα
...
«Επί του αρχαίου τοιχώματος έχει εγκατασταθεί ένα οικτρόν
θέατρον ενώ εις τα πέριξ έχουν σφηνωθεί διάφορα ζυθοπωλεία και κέντρα τρίτης
και τέταρτης τάξεως. Απορούμε πως η αρμοδία αρχή εχορήγησε τα σχετικάς αδείας,
φρονούμε δε ότι το Υπουργείο της Παιδείας θα σπεύσει πάραυτα δια να απαλλαγή
του αίσχους της καραγκιοζοποιήσεως, ένας από τους λαμπρότερους και
μεγαλοπρεπέστερους αρχαίους ελληνικούς ναούς», έγραφε χαρακτηριστικά το
1929, η εφημερίδα Εμπρός...
